Dziecko i nastolatek w procesie terapii

Terapia dzieci i młodzieży stanowi specyficzną formę pomocy. Ze względu na złożoność problemu wymaga szczególnie indywidualnego podejścia do sygnalizowanych trudności. Ważna jest w tym przypadku identyfikacja problemów uzasadniających terapię, ocena funkcjonowania dziecka, ukierunkowanie procesu oraz kwestia związana z udziałem dziecka oraz jego rodziny w procesie terapeutycznym.

Większość problemów klinicznych dotyczących dzieci i młodzieży można ogólnie podzielić na dwie grupy, w zależności od kierunku występowania trudności. Pierwszą grupę stanowią tzw. zaburzenia eksternalizowane, w przypadku wystąpienia których problemy kierowane są na otoczenie i inne osoby (rodziców, rówieśników, osoby obce). Do grupy tej zalicza się między innymi trudności z kontrolą gniewu, nadpobudliwość, impulsywność, zachowania opozycyjne. Drugą grupę stanowią zaburzenia internalizowane, czyli takie, które dotyczą problemów kierowanych na przeżycia wewnętrzna, to między innymi lęk, wycofanie, depresja, niepewność, obawy i nieśmiałość w kontaktach z innymi.

Terapia dzieci

Terapia dzieci opiera się w znacznym stopniu na połączeniu formy zabawy i dialogu. Zabawa jest naturalnym sposobem aktywności dziecka, przez co stwarza swobodną i bezpieczną bazę do dialogu i rozpoznania trudności. Połączenie terapii z technikami manualnymi, pozwala na usprawnianie indywidualnych cech dziecka i stwarza możliwość osiągania sukcesu i modelowanie zachowania.
Z uwagi na specyfikę terapii dziecięcej ogromne znaczenie ma uwzględnienie otoczenia dziecka, a w szczególności rodziców, opiekunów oraz sytuacji biologicznej i środowiskowej, gdyż składowe te wywierają istotny wpływ na przebieg procesów rozwojowych. Bywa, że dziecięce trudności pojawiają się lub nasilają w przełomowych rozwojowo momentach. Łączy się to z obawą rodziców, niepokojem o dziecko, a jednocześnie poczuciem niekompetencji, winy, wstydu "za jego zachowanie", lękiem przed negatywną oceną własnych wychowawczych możliwości. W takich sytuacjach włączenie rodzica w proces terapeutyczny jest niezwykle ważne. Odciążenie, wskazanie bardziej kreatywnych form działania, poprawa relacji, to tylko kilka elementów, które pomagają rodzicowi, a w efekcie dziecku pokonać trudności.

Terapia młodzieży

Okres dojrzewania jest naturalnym, a jednocześnie bardzo trudnym czasem w życiu młodego człowieka. Nie bez powodu w teoriach nazywany jest czasem "burzy i naporu". To okres, w którym zbudowanie własnej tożsamości jest elementem rozwojowo ważnym i koniecznym, do późniejszego osiągnięcia dojrzałości. Potrzeba samodzielności i niezależności od rodzica wydaje się być dla nastolatka pierwszoplanową. Na tle owych przemian rozwojowych dochodzić może do nieporozumień w relacjach rodzinnych. Zdarza się, że konflikty lub zachowania autoagresywne dziecka znacznie nasilają się, a rodzic, mimo podejmowanych nieustannie prób "dotarcia" do dziecka, zaczyna odczuwać bezsilność, lęk i frustrację.

W okresie dojrzewania nastolatkom zdarza się podejmować wiele działań destrukcyjnych. Najczęściej występujące u młodzieży trudności wiążą się z dużą zmiennością nastroju, wysoką reaktywnością i pobudzeniem emocjonalnym, trudnościami w przyjmowaniu i konfrontowaniu się z emocjami, zaniżoną samooceną, rywalizacją wśród rówieśników, pojawiającymi się samookaleczeniami lub myślami samobójczymi, zaburzeniami odżywiana, zaburzonym snem.

Terapia prowadzona z nastolatkiem musi uwzględniać i chronić rodzącą się niezależność dziecka. Poczucie zaufania i stabilności jest znaczące w relacji terapeutycznej. Do podjęcia terapii konieczna jest motywacja i potrzeba wprowadzenie zmiany. Psychoterapia z nastoletnim pacjentem polega w przeważającej mierze na rozmowie, a manualne formy pracy sa nagrodą, lub odskocznią od procesu terapeutycznego i zależą indywidualnie od potrzeby młodego pacjenta. Zmienia się zakres udziału rodziców, może być on mniejszy, choć odbywa się to bardzo indywidualnie.

Zasada poufności stanowi w terapii młodzieży szczególnie delikatną sytuację, z jednej strony ze względu na konieczne wsparcie i chęć zaangażowania się opiekunów, z drugiej natomiast ze względu na zbudowanie bezpiecznej relacji terapeutycznej, pozwalającej młodemu pacjentowi na otwartość i szczerość. Jeśli pacjent młodzieżowy lub rodzice mają potrzebę konsultacji odbywa się to na zasadach uzgodnionych przez wszystkie strony procesu.